Hoe zet je film en documentaire in het sociale domein in? Welke mogelijkheden en kansen zijn er voor filmmakers en hoe vind je aansluiting bij dat sociale domein? Tijdens het release event van Ethics Filmservice in maart 2023 kwamen deze vragen aan bod en gingen filmmakers en deelnemers uit de zorg, het onderwijs en andere maatschappelijke instellingen met elkaar in gesprek. Konkav vat de belangrijkste uitkomsten van de dag voor je samen.
Geschreven door: Simone Vos. Fotografie: Maan van Elsäcker
Films maken die impact hebben op de maatschappij, waarin gevoelige onderwerpen aangekaart worden, die een podium bieden voor een soms wat onbekendere groep mensen en meer begrip creëren. Het zijn allemaal manieren om film in te zetten in het sociaal domein, volgens filmmaker en oprichter van Ethics Filmservice, Jesse van Venrooij. Hij richtte Ethics op, omdat hij een platform wilde bouwen waarop deze films een plek krijgen én waar maatschappelijke instellingen toegang toe hebben om de films in te zetten in hun organisatie.
Groot thema, klein verhaal
Een van de makers die haar film op Ethics heeft staan, is documentairemaker Loes Janssen. Ze vertelt over grote thema’s via een klein verhaal, deelt ze tijdens het event. Haar afstudeerfilm Sky (2016) laat het verhaal van Sky zien, een jongetje met een gehoorbeperking. ,,Hij deelt in de film dat hij wordt gepest omdat hij anders is. Dat is een heftig onderwerp, maar het is belangrijk dat het verteld wordt. Ik wilde zijn belevingswereld nabootsen. Hij hoort slecht, dus de focus ligt op de monden en lippen van mensen om hem heen. Daar kijkt hij vooral naar. Je hoort de audio dicht bij hem. Door de documentaire te laten zien in zijn klas, heeft hij meer begrip gekregen van zijn omgeving”, zegt ze. Ze maakte de film omdat ze zelf ook een gehoorbeperking heeft en het verhaal wilde delen via een persoonlijk insteek.
Voor de vertoning van de film ging ze op zoek naar niche filmfestivals zoals een festival voor mensen met een beperking. Ook in het onderwijs, zowel in binnen- als buitenland, wordt haar film gebruikt om het onderwerp ‘pesten’ en ‘anders zijn’ aan te kaarten. ,,Dit is een mooi voorbeeld van ‘show, don’t tell’, zegt een van de aanwezige filmmakers bij het event. ,,Je voelt je emotioneel verbonden met Sky door de film. Dan komen de vragen vanzelf. Dat kan het kijken van een film dus teweegbrengen.”
Het laten zien van zulke grote thema’s in films en documentaires, typeert de filmmakers die bij het event aanwezig zijn. Films moeten iets losmaken, een gesprek op gang brengen, bewustwording creëren of bijvoorbeeld een leermoment bieden in het onderwijs of in de maatschappij.
Zo maakte Jesse verschillende films waarbij hij de urgentie voelde om te laten zien wat er speelt in de samenleving. In ’t Is goed zo laat hij het verhaal van Eelco zien, een man die er zelf voor kiest om uit het leven te stappen. Zijn missie was om psychisch lijden en de dood als uitzonderlijke oplossing meer bespreekbaar te maken in de samenleving. ,,Meer begrip creëren en de menselijkheid laten zien achter zo’n groot thema, dat is voor mij van belang. Zo’n film kan andere families ook helpen en de dokter die de euthanasie bij Eelco uitvoerde, benaderde mij later voor een andere film. Dat werd Dr. Kees, een documentaire over de zoektocht van een arts naar de wil van zijn patiënt”, vertelt Jesse.
What’s in it for them?
Volgens Jesse is het voor filmmakers van belang om goed na te denken over het doel van je film, als je in het sociaal domein een film of documentaire maakt. ,,What’s in it for them? Die vraag houd ik altijd in mijn achterhoofd. Als filmmaker wil je dat je film gezien wordt, maar in het sociaal domein is het artistieke proces ondergeschikt aan het doel van je film. Onderzoek eerst waar je film terecht kan komen. Bij mijn documentaire over Dr. Kees, de arts die ik via Eelco leerde kennen, hebben we bijvoorbeeld financiering gekregen vanuit de uitvaartbranche. Een crematorium en twee uitvaartondernemers hebben een financiële bijdrage geleverd, maar daarmee ook gezegd: ‘Wij willen de film als eerste vertonen’. Daar moet je dan als filmmaker wel achter staan. Het gaat niet alleen om jou als maker, maar om de film als doel.”
Juiste doelgroep en juiste platform
“Ik zoek altijd naar het belang van het onderwerp en kijk welke platforms, doelgroepen en organisaties daar baat bij hebben. Ik maak mijn films vanuit mijn persoonlijke overtuiging, maar ze moeten wel ergens landen. Zo wilde ik graag portretten van vluchtelingen in Tilburg maken, omdat ik vond dat de nuances in het beeld daarover ontbraken. Ik wilde dat Tilburgers de films zouden zien, dus ik heb mijn film in de Facebookgroep Heel Tilburg in een groep en in buurthuizen geplugd. Daar zitten de mensen die ik wil bereiken. Kijk waar je doelgroep zit en kijk of je via organisaties die daaraan verbonden zijn, financiering en exposure kunt krijgen.”
Financiering?
Voor filmmaker Sam Wolting is crowdfunding een goede manier om zijn publiek te bereiken en om de financiering van zijn film deels rond te krijgen. ,,Het is tijdsintensief om crowdfunding te doen, maar ik geloof dat als je een bepaald verhaal wilt vertellen, mensen daar echt in willen investeren”, zegt hij. Voor zijn afstuderen maakte hij een film over gedetineerden in Almelo, die de overgang van detentie naar de samenleving maken. ,,Het heeft me veel tijd gekost om daar binnen te komen en voor je een band hebt opgebouwd met hen, gaat er ook tijd overheen. Veel tijd aan de voorkant is er nodig. Dat kun je nooit rondkrijgen qua financiën, dat is een investering. Maar via Voordekunst heb ik toch een mooie crowdfunding gedaan voor een deel van de kosten”, zegt Sam.
Ook Jesse maakt gebruikt van crowdfunding. ,,Financiering is altijd lastig. Ik vind crowdfunding een mooie tool, want je hebt al impact aan de voorkant en je bouwt meteen een publiek op. Je kunt organisaties die mogelijk interessant zijn voor jouw film vragen mee te sponsoren via je crowdfunding. Dan heb je al contact en is het makkelijker om daarna door te praten. Daarnaast zijn er ook niche fondsen, zoals Loes noemde, voor mensen met een beperking, of voor andere specifieke onderwerpen als Alzheimer. Je kunt ook hogescholen benaderen om te vragen of zij interesse hebben in een film, bijvoorbeeld Avans en de opleiding Social Work. Daarnaast mag je altijd bellen met Ethics, of met FilmMoment als je een producent zoekt”, zegt Jesse. ,,Los van de fondsen en producenten is het vooral heel belangrijk om vooraf te bedenken: ‘Wat kan mijn film bijdragen in welke branche?’ en ‘Wie zit er op mijn film te wachten’. Zorg dat je film werkt als een katalysator, dat instellingen weten waarom je doet wat je doet.”
De blik vanuit het sociaal domein
Dat het voor maatschappelijke instellingen relevant is om te weten welke films er zijn over bepaalde onderwerpen, is volgens Jacqueline van den Akker die in de jeugdreclassering werkt, zeker waar. ,,Wij zetten graag films in bij onze jongeren. Een film kan een gesprek aanwakkeren bij jongeren, dat is een mooie aanvulling op de begeleiding. De jongeren die bij ons zitten, praten niet graag. Als ze moeten praten dan is dat namelijk vaak al met de politie of een therapeut. Door films in te zetten, kun je het ergens over hebben zonder dat het meteen over hen gaat. Maar ze kunnen wel hun eigen mening geven. Dat is voor die jongeren fijn.”
Ook voor onderwijskundige Arno Toonen is film een mooi middel. Hij werkt voor en met het platform Ethics Filmservice en geeft les in de zorg. Hij laat een aantal fragmenten zien uit films waarin jongeren vertellen over hun ervaring als mantelzorger. ,,Deze realistische inhoud van de film kun je goed inzetten in het onderwijs. Het raakt veel meer dan een geschreven casus en zorgt voor een gesprek binnen je team”, vertelt Arno. ,,Dit is voor filmmakers relevant; als je weet wie je publiek is en waar zij jouw film voor in kunnen zetten, dan kun je daarop aanhaken.”
Handige tips en websites:
- Filmproductie: filmmoment.nl
- Next, talentontwikkelingstraject film: weareplaygrounds.nl/next
- Kunstloc Brabant, crowdfundingstips: kunstlocbrabant.nl/financiering/crowdfunding
- Voordekunst, crowdfundingsplatform: voordekunst.nl
- Docwerk, Van Osch films, ontwikkeltraject jonge makers: vanoschfilms.nl/talenten
- Nederlands Filmfonds, talentontwikkeling: https://www.filmfonds.nl/talentontwikkeling
Ethics Filmservice is tot stand gekomen met steun van o.a. Impulsgelden Kunstloc Brabant.
